बौद्धिक सम्पत्ति (IP) ले दिमागको सिर्जनालाई बुझाउँछ, जस्तै आविष्कारहरू, साहित्यिक र कलात्मक कार्यहरू, डिजाइनहरू, प्रतीकहरू, वाणिज्यमा प्रयोग गरिएका नाम र छविहरू। बौद्धिक सम्पत्तिलाई कानूनद्धारा सुरक्षित गरिएको छ, उदाहरणका लागि, पेटेन्ट, प्रतिलिपि अधिकार र ट्रेडमार्कहरू, जसले मानिसहरूलाई उनीहरूले आविष्कार वा सिर्जना गरेको कुराबाट मान्यता वा आर्थिक लाभ लिन सक्षम बनाउँछन्।
बौद्धिक सम्पत्तिका फाईदाहरु
- प्रविधि र संस्कृतिको क्षेत्रमा नयाँ नयाँ कार्यहरुको सिर्जना र आविष्कार ।
- बौद्धिक सम्पत्तिहरू (पेटेन्ट, ट्रेडमार्कहरू, प्रतिलिपि अधिकार, डिजाइन) आम्दानीको अतिरिक्त स्रोत सिर्जना गर्ने साधारण मूर्त सम्पत्तिहरू जस्तै व्यापार गर्न सकिन्छ।
- बहुमूल्य बौद्धिक सम्पत्तिलाई कर्जा सुरक्षित गर्न वा लगानीकर्ता / पूँजीलाई व्यवसायमा आकर्षित गर्न प्रयोग गर्न सकिन्छ।
- नयाँ सिर्जनाहरूको कानुनी संरक्षणले थप नवीनताका लागि थप स्रोतहरूको प्रतिबद्धतालाई प्रोत्साहित गर्दछ।
- विशेष अधिकारहरूले तपाइँको वस्तु वा सेवाहरूलाई बजारमा प्रतिस्पर्धात्मक लाभ प्रदान गर्दछ।
- संरक्षणले प्रतिस्पर्धीहरू बीचको द्वन्द्वको सम्भावना कम गर्छ।
- आर्थिक वृद्धिलाई प्रोत्साहन गर्छ, रोजगारी र उद्योगहरू सिर्जना गर्दछ, र गुणस्तर बढाउँछ।
बौद्धिक सम्पत्तिका रूपहरु
- प्रतिलिपि अधिकार
प्रतिलिपि अधिकार प्रवर्तकलाई निश्चित वर्षको लागि, छाप्न, प्रकाशित गर्न, प्रदर्शन गर्न, चलचित्र वा साहित्यिक, कलात्मक, वा संगीत सामग्री रेकर्ड गर्न दिइएको एक विशेष कानुनी अधिकार हो। - पेटेन्ट
आविष्कारको उत्पादन वा प्रक्रियाको लागि राज्यद्वारा प्रदान गरिएको एक विशेष अधिकार । - ट्रेडमार्क
कानूनी रूपमा दर्ता वा स्थापना भएका प्रतीक, शब्द, वा शब्दहरू जसले कम्पनी वा यसको उत्पादनको प्रतिनिधित्व गर्दछ। - डिजाइन
कुनै तरिका वा आकारमा बनाइएको वस्तुको आकार वा रूप
प्रचलित कानुन
- प्रतिलिपि अधिकार ऐन, २०५९
- पेटेन्ट, डिजाइन र ट्रेडमार्क ऐन, २०२२
नियामक निकाय
- नेपाल सरकारको उद्योग मन्त्रालय अन्तर्गतको उद्योग विभाग (DOI) नेपालमा बौद्धिक सम्पत्ति दर्ता गर्ने मुख्य निकाय हो।
- प्रतिलिपि अधिकार दर्ता गरिरहन आवश्यक छैन तर, श्रस्टाले चाहेमा, यो सरकारी निकायबाट गर्न सकिन्छ। आर्थिक अधिकारमा पहिलो दावी श्रस्टाको रहनेछ ।
बौद्धिक सम्पत्ति दर्ताको प्रक्रिया
Step 1: Submission of an application for registration to the Department of Industry.
Step 2: Preliminary examination of the application by the Department of Industry.
Step 3: Publication in the Industrial Property Bulletin (IP Bulletin)
Step 4: Registration of the Intellectual Property.
Step 5: Certification of Intellectual Property.
बौद्धिक सम्पत्ति दर्ताको लागि लागु हुने शुल्क
| क्र.सं. | लागूहुने शुल्क (ने.रु) | पेटेन्ट | डिजाइन | ट्रेडमार्क |
| 1. | दर्ता | 2,000 | 1,000 | 1,000 |
| 2. | आवेदन संशोधन | 500 | 500 | 500 |
| 3. | दर्ता | 10,000 | 7,000 | 5,000 |
| 4. | नाम स्थानान्तरण | 5,000 | 3,000 | 2,000 |
| 5. | अभिलेख संशोधन | 2,000 | 1,000 | 1,000 |
| 6. | दर्ता बारे जानकारी | 750 | 750 | 500 |
| 7. | गुनासो | 1,000 | 1,000 | 1,000 |
| 8. | दर्ता प्रमाणपत्रको प्रतिलिपि | 1,000 | 1,000 | 2,000 |
| नवीकरण शुल्क | ||||
| 9. | पहिलो पटक नवीकरण, वार्षिक शुल्क | 5,000 | 1,000 | – |
| 10. | दोस्रो पटक नवीकरण, वार्षिक शुल्क | 7,500 | 2,000 | – |
| 11. | ट्रेडमार्क वार्षिक नवीकरण शुल्क | – | – | 500 |
Source: Patent, Design and Trademark Act, 2022.
